Hoạt động xuất bản đóng vai trò quan trọng trong đời sống tinh thần và xã hội, là công cụ truyền tải tri thức, thông tin, định hướng dư luận và góp phần xây dựng nền tảng tư tưởng – văn hóa của quốc gia. Trong bối cảnh chuyển đổi số và toàn cầu hóa thông tin, hoạt động xuất bản càng trở nên phong phú, đa dạng, đồng thời cũng tiềm ẩn nhiều rủi ro, tiêu cực nếu bị lạm dụng, thực hiện trái pháp luật. Từ việc xuất bản không phép, phát hành ấn phẩm nội dung cấm, cho đến các hành vi lợi dụng xuất bản để xuyên tạc, chống phá Nhà nước – tất cả đều đặt ra yêu cầu cấp thiết về việc xây dựng và thực thi các quy định pháp luật chặt chẽ.
Tội vi phạm các quy định về hoạt động xuất bản được quy định tại Điều 344 Bộ luật Hình sự năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017). Đây là hành vi nguy hiểm cho xã hội, xâm phạm đến chế độ quản lý nhà nước trong lĩnh vực xuất bản và gây ảnh hưởng tiêu cực đến an ninh văn hóa, chính trị. Bài viết này sẽ phân tích toàn diện các yếu tố cấu thành, bản chất, thực tiễn áp dụng và hướng hoàn thiện quy định pháp luật đối với tội danh nêu trên.
– Căn cứ pháp lý:
Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi 2017)
1. Khái niệm và bản chất của Tội vi phạm các quy định về hoạt động xuất bản
1.1. Khái niệm
Xuất bản là việc tổ chức, khai thác bản thảo, biên tập thành bản mẫu để in và phát hành hoặc để phát hành trực tiếp qua các phương tiện điện tử.
In là việc sử dụng thiết bị in để tạo ra xuất bản phẩm từ bản mẫu.
Phát hành là việc thông qua một hoặc nhiều hình thức mua, bán, phân phát, tặng, cho, cho thuê, cho mượn, xuất khẩu, nhập khẩu, hội chợ, triển lãm để đưa xuất bản phẩm đến người sử dụng.
Xuất bản phẩm là tác phẩm, tài liệu về chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội, giáo dục và đào tạo, khoa học, công nghệ, văn học, nghệ thuật được xuất bản thông qua nhà xuất bản hoặc cơ quan, tổ chức được cấp giấy phép xuất bản bằng các ngôn ngữ khác nhau, bằng hình ảnh, âm thanh và được thể hiện dưới các hình thức sau đây: Sách in; Sách chữ nổi; Tranh, ảnh, bản đồ, áp-phích, tờ rời, tờ gấp; Các loại lịch; Bản ghi âm, ghi hình có nội dung thay sách hoặc minh họa cho sách.
Tội vi phạm các quy định về hoạt động xuất bản là hành vi của cá nhân hoặc tổ chức thực hiện một trong các hành vi bị cấm trong lĩnh vực xuất bản như: xuất bản không có giấy phép; in, phát hành, phát tán xuất bản phẩm có nội dung cấm; lợi dụng hoạt động xuất bản để tuyên truyền, xuyên tạc sự thật lịch sử, xúc phạm uy tín tổ chức, danh dự cá nhân; hoặc các hành vi vi phạm quy định khác có thể gây hậu quả nghiêm trọng.
1.2. Bản chất
Bản chất của tội danh này là hành vi xâm phạm đến trật tự quản lý văn hóa – tư tưởng của Nhà nước, đồng thời gây ảnh hưởng trực tiếp đến quyền tiếp cận thông tin lành mạnh của công chúng. Trong thời đại công nghệ, việc kiểm soát xuất bản phẩm không chỉ giới hạn ở dạng in ấn mà còn mở rộng sang xuất bản điện tử, đòi hỏi sự điều chỉnh pháp luật tương thích với thực tiễn.
2. Dấu hiệu pháp lý cấu thành Tội vi phạm các quy định về hoạt động xuất bản
2.1. Chủ thể
Độ tuổi chịu trách nhiệm hình sự quy định tại Điều 12 Bộ luật Hình sự. Người từ đủ 16 tuổi sẽ phải chịu trách nhiệm hình sự đối với mọi loại tội. Người từ đủ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi chỉ phải chịu trách nhiệm hình sự về tội phạm rất nghiêm trọng, tội phạm đặc biệt nghiêm trọng trong một số trường hợp theo quy định pháp luật hình sự.
Cá nhân: Chủ thể của tội phạm là cá nhân đủ 16 tuổi có năng lực trách nhiệm hình sự
Đồng phạm: Chủ thể của tội phạm có thể là cá nhân thực hiện tội phạm một mình nhưng cũng có thể là nhiều người cùng thực hiện tội phạm. Trường hợp nhiều người thực hiện cùng một tội phạm được quy định theo Điều 17 Bộ luật Hình sự, quy định về đồng phạm. Theo đó, đồng phạm là trường hợp có hai người trở lên cố ý cùng thực hiện một tội phạm.
2.2. Khách thể
Trật tự quản lý hành chính về lĩnh vực xuất bản.
Đối tượng tác động của tội phạm này là sách, báo, đĩa âm thanh, băng âm thanh, đĩa hình, băng hình hoặc các ấn phẩm khác được xuất bản trái phép hoặc phát hành trái phép.
2.3. Mặt khách quan
2.3.1 Hành vi khách quan
Hành vi khách quan trong tội phạm này thể hiện dưới nhiều hình thức đa dạng, từ việc xuất bản không phép, in ấn trái phép, phát hành các xuất bản phẩm có nội dung bị pháp luật nghiêm cấm, đến các hành vi lợi dụng hoạt động xuất bản để xúc phạm danh dự, nhân phẩm của tổ chức, cá nhân hoặc chống đối chế độ. Đặc biệt, trong bối cảnh xuất bản điện tử phát triển mạnh, hành vi vi phạm còn bao gồm việc đưa nội dung trái phép lên mạng internet dưới danh nghĩa xuất bản phẩm.
Các hành vi cụ thể thường gặp như:
Xuất bản sách khi chưa được cơ quan có thẩm quyền cấp giấy phép.
In, phát hành sách có nội dung tuyên truyền chống Nhà nước, xuyên tạc lịch sử, kích động bạo lực, khiêu dâm hoặc xúc phạm tôn giáo, dân tộc.
Làm giả các ấn phẩm đã được cấp phép rồi đưa đi phát hành.
Cố tình thay đổi nội dung so với bản gốc đã được thẩm định nhằm truyền bá thông tin sai lệch.
2.3.2. Hậu quả:
Hậu quả của hành vi phạm tội có thể là:
Gây nhiễu loạn thông tin trong xã hội, ảnh hưởng đến nhận thức và hành vi của người dân;
Xâm hại danh dự, nhân phẩm của tổ chức, cá nhân bị bôi nhọ qua các xuất bản phẩm;
Phá hoại nền tảng tư tưởng, truyền thống văn hóa, đạo đức xã hội;
Làm mất lòng tin của nhân dân vào thể chế chính trị, gây bất ổn an ninh chính trị.
2.3.3. Mối quan hệ nhân quả:
Mối quan hệ nhân quả giữa hành vi và hậu quả là trực tiếp và rõ ràng.
Chính hành vi cố ý thực hiện các hoạt động xuất bản trái quy định là nguyên nhân chính dẫn đến các hậu quả nghiêm trọng về mặt xã hội, tư tưởng và chính trị. Việc chứng minh mối quan hệ này là cơ sở quan trọng để xác định trách nhiệm hình sự của người phạm tội.
2.4. Mặt chủ quan
Tội phạm được thực hiện với lỗi cố ý.
Người phạm tội biết rõ hành vi của mình là vi phạm pháp luật nhưng vẫn cố ý thực hiện vì mục đích lợi nhuận, mục đích chính trị, hoặc mục đích cá nhân khác như trả thù, bôi nhọ…
3. Mức hình phạt của Tội vi phạm các quy định về hoạt động xuất bản
Căn cứ pháp lý tại Điều 344 Bộ luật Hình sự 2017 (sửa đổi 2017)
KHUNG HÌNH PHẠT 1: Người nào vi phạm quy định về hoạt động xuất bản thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt cảnh cáo, phạt tiền từ 20.000.000 đồng đến 200.000.000 đồng, phạt cải tạo không giam giữ đến 02 năm hoặc phạt tù từ 03 tháng đến 02 năm:
In 2.000 bản trở lên đối với từng xuất bản phẩm mà không có quyết định xuất bản, không có giấy phép xuất bản tài liệu không kinh doanh hoặc không có bản thảo đã được ký duyệt theo quy định của pháp luật;
Xuất bản, in hoặc phát hành xuất bản phẩm đã bị đình chỉ phát hành, bị thu hồi, tịch thu, cấm lưu hành, tiêu hủy hoặc nhập khẩu trái phép với số lượng 500 bản trở lên đối với từng xuất bản phẩm;
Xuất bản, phát hành xuất bản phẩm điện tử có nội dung bị cấm, không có quyết định xuất bản hoặc không có bản thảo đã được ký duyệt theo quy định của pháp luật.
KHUNG HÌNH PHẠT 2: Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 02 năm đến 05 năm:
Có tổ chức;
Thay đổi, làm sai lệch nội dung bản thảo đã được ký duyệt hoặc bản thảo tài liệu không kinh doanh đã có dấu của cơ quan cấp giấy phép xuất bản để xuất bản bản thảo có nội dung bị cấm theo quy định của Luật Xuất bản;
Phát hành xuất bản phẩm có nội dung bị cấm theo quy định của Luật Xuất bản.
Ngoài ra, người phạm tội còn có thể bị phạt tiền từ 20.000.000 đồng đến 100.000.000 đồng, cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ 01 năm đến 05 năm.
4. Các tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự đối với Tội vi phạm các quy định về hoạt động xuất bản
Khi xét xử Tội vi phạm các quy định về hoạt động xuất bản quy định một số tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự nhằm đảm bảo tính răn đe và nghiêm minh. Các tình tiết này được quy định tại Điều 52 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi 2017) và áp dụng cụ thể cho tội này như sau:
Phạm tội có tổ chức, có tính chất chuyên nghiệp: Hành vi được thực hiện bởi một nhóm người có sự phân công, phối hợp chặt chẽ nhằm thực hiện các hành vi vi phạm các quy định về hoạt động xuất bản với tính chất chuyên nghiệp cao và quy mô lớn.
Tái phạm nguy hiểm: Người phạm tội đã từng bị kết án về Tội vi phạm các quy định về hoạt động xuất bản và chưa được xóa án tích mà tiếp tục vi phạm.
Lợi dụng chức vụ, quyền hạn: Người phạm tội sử dụng vị trí, quyền hạn của mình để thực hiện hoặc che giấu hành vi phạm tội.
Phạm tội trong tình trạng có sử dụng ma túy, chất kích thích
Dùng thủ đoạn xảo quyệt để thực hiện hành vi vi phạm các quy định về hoạt động xuất bản
Tái phạm nguy hiểm;
Lôi kéo người dưới 18 tuổi cùng tham gia;
Gây hậu quả đặc biệt nghiêm trọng
Tùy vào từng trường hợp cụ thể, các tình tiết này có thể chuyển khung hình phạt sang mức cao hơn hoặc làm căn cứ để không cho hưởng án treo, giảm nhẹ hình phạt
Tội vi phạm các quy định về hoạt động xuất bản không chỉ xâm phạm đến trật tự quản lý văn hóa, tư tưởng mà còn gây hậu quả nghiêm trọng về chính trị, đạo đức và xã hội. Trong bối cảnh bùng nổ thông tin hiện nay, pháp luật cần được hoàn thiện theo hướng rõ ràng, cụ thể và có tính thực thi cao, đồng thời kết hợp với các biện pháp quản lý, truyền thông và giáo dục để nâng cao hiệu quả phòng ngừa. Việc đấu tranh phòng, chống tội phạm trong lĩnh vực xuất bản cần đặt trong chiến lược bảo vệ nền tảng tư tưởng, văn hóa dân tộc và an ninh quốc gia một cách toàn diện và bền vững.
Trên đây là bài viết của Luật Dương Gia về “Tội vi phạm các quy định về hoạt động xuất bản”. Trong trường hợp còn đang thắc mắc hoặc cần sử dụng dịch vụ, hãy liên hệ ngay với Luật Dương Gia để được tư vấn nhanh chóng và chính xác nhất.
CÔNG TY LUẬT TNHH DƯƠNG GIA - CHI NHÁNH ĐÀ NẴNG
Địa chỉ: 141 Diệp Minh Châu, phường Hòa Xuân, thành phố Đà Nẵng
Điện thoại: 0931548999; 02367300899
