Hoạt động góp hụi (họ, biêu, phường) vốn là hình thức tương trợ tài chính phổ biến trong đời sống người dân Việt Nam. Tuy nhiên, không ít trường hợp chủ hụi lợi dụng lòng tin của các thành viên để chiếm đoạt tiền rồi bỏ trốn, gây thiệt hại lớn và tranh chấp phức tạp. Vậy trong trường hợp này, chủ hụi có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự hay không? Bài viết dưới đây sẽ phân tích cụ thể theo quy định pháp luật hiện hành.
Căn cứ pháp lý:
– Bộ luật Dân sự 2015;
– Bộ luật Hình sự 2015;
– Nghị định 19/2019/ NĐ-CP quy định về họ, hụi, biêu, phường
1. Thế nào là họ, hụi, biêu, phường?
Theo quy định tại Điều 471 Bộ luật Dân sự năm 2015, “họ, hụi, biêu, phường” (còn được gọi là họ) là hình thức giao dịch về tài sản được hình thành dựa trên tập quán và sự thỏa thuận của các bên. Hiểu một cách đơn giản, họ là hình thức góp vốn luân phiên giữa nhiều người nhằm hỗ trợ nhau về tài chính. Một người đứng ra tổ chức, được gọi là chủ hụi, có trách nhiệm thu tiền định kỳ từ các thành viên và giao cho người được “hốt hụi” trong mỗi kỳ. Người được hốt hụi có thể là người đấu giá cao nhất hoặc được bốc thăm tùy theo quy ước của dây hụi. Đây là một dạng tín dụng tự phát trong dân gian, không phải là hoạt động của ngân hàng hay tổ chức tín dụng chính thức.
Theo đó, họ có các hình thức gồm hưởng hoa hồng là họ có lãi hoặc họ không có lãi mà thành viên được lĩnh họ phải trả một khoản hoa hồng cho chủ họ theo mức do những người tham gia dây họ thỏa thuận
Ví dụ: A là chủ họ, B, C, D, E, F là thành viên cùng thỏa thuận tham gia 01 dây họ loại 5.000.000 đồng, 01 tháng mở 01 lần, hình thức khi đến kỳ mở họ các thành viên bỏ thăm với số tiền từ 100.000 đồng đến 500.000 đồng, ai bỏ số tiền cao nhất trong khi bỏ thăm thì được lĩnh họ và phải trả hoa hồng cho chủ họ 1.000.000 đồng, thành viên bỏ thăm sau khi được lĩnh họ phải góp lại các kỳ họ (trong đó có lãi) cho đến khi thành viên cuối cùng được lĩnh họ. Ngoài ra, chủ họ và các thành viên còn thỏa thuận nếu thành viên nào vi phạm nghĩa vụ thì phải thanh toán một lần tiền họ được lĩnh và lãi theo thỏa thuận để chủ họ tiếp tục xoay vòng các kỳ họ cho đến khi kết thúc họ.
2. Quy định pháp luật về hoạt động họ, hụi, biêu, phường
Hoạt động chơi hụi hiện nay được điều chỉnh bởi Nghị định 19/2019/NĐ-CP của Chính phủ.
Về nguyên tắc tổ chức họ, hụi được quy định tại Điều 3 nghị định này như sau:
“Việc tổ chức họ phải tuân thủ các nguyên tắc cơ bản của pháp luật dân sự quy định tại Điều 3 của Bộ luật dân sự.
Việc tổ chức họ chỉ được thực hiện nhằm mục đích tương trợ lẫn nhau giữa những người tham gia quan hệ về họ.
Không được tổ chức họ để cho vay lãi nặng, lừa đảo chiếm đoạt tài sản, lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản, huy động vốn trái pháp luật hoặc các hành vi vi phạm pháp luật khác.”
Như vậy, hoạt động chơi hụi bản thân nó không vi phạm pháp luật mà nó chỉ bị nghiêm cấm nếu người chơi lợi dụng nó để che giấu hoạt động cho vay nặng lãi, lừa đảo chiếm đoạt tài sản.
3. Chủ hụi bỏ trốn, chiếm đoạt tiền – có bị truy cứu hình sự không?
Theo Khoản 3 Điều 18 Nghị định 19/2019/NĐ – CP quy định về hụi, họ, biêu phường thì chủ họ có nghĩa vụ: “Giao các phần họ cho thành viên lĩnh họ tại mỗi kỳ mở họ”. Vì vậy căn cứ theo quy định trên thì chủ họ có nghĩa vụ phải thu tiền của tất cả người chơi hụi và giao cho thành viên hốt hụi kỳ đó.
Đồng thời, tại Điều 25 Nghị định 19/2019/ NĐ – CP có quy định về việc giải quyết tranh chấp: “Trong trường hợp có tranh chấp về họ hoặc phát sinh từ họ thì tranh chấp đó được giải quyết bằng thương lượng, hòa giải hoặc yêu cầu Tòa án giải quyết theo quy định của pháp luật”.
Theo đó, nếu chủ hụi thu tiền nhưng không giao tiền cho những thành viên lĩnh hụi mà giật luôn số tiền này thì các bên có thể thỏa thuận để yêu cầu chủ hụi trả lại tiền. Trường hợp chủ hụi đổ nợ, giật tiền và bỏ trốn thì được xem đây là dấu hiệu của hành vi lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản nên sẽ bị truy cứu trách nhiệm hình sự.
Cụ thể, nếu chủ hụi thu tiền của các thành viên nhưng cố tình không giao cho người lĩnh hụi, ôm toàn bộ số tiền rồi bỏ trốn thì được xem là hành vi chiếm đoạt tài sản. Tùy tính chất và giá trị tài sản, cơ quan công an sẽ xem xét truy cứu theo tội danh tương ứng.
TRƯỜNG HỢP 1: Nếu ban đầu việc chơi hụi là hợp pháp nhưng sau đó chủ hụi bỏ trốn để chiếm đoạt tiền, người này sẽ bị xử lý về tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản theo Điều 175 Bộ luật Hình sự.
– Người nào có hành vi nhận được tài sản của người khác bằng hình thức hợp đồng rồi dùng thủ đoạn gian dối hoặc bỏ trốn để chiếm đoạt tài sản đó hoặc đến thời hạn trả lại tài sản mặc dù có điều kiện, khả năng nhưng cố tình không trả nhằm chiếm đoạt tài sản của người khác trị giá từ 4.000.000 đồng đến dưới 50.000.000 đồng thì bị phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm hoặc phạt tù từ 06 tháng đến 03 năm.
– Trong trường hợp tài sản mà chủ hụi nhận của người khác có trị giá từ 50.000.000 đồng đến dưới 200.000.000 đồng sau đó dùng thủ đoạn gian dối hoặc bỏ trốn để chiếm đoạt tài sản đó thì có thể bị phạt tù từ 02 đến 07 năm.
– Trường hợp chiếm đoạt tài sản trị giá 500.000.000 đồng trở lên, thì có thể bị phạt tù từ 12 năm đến 20 năm.
TRƯỜNG HỢP 2: Trường hợp chủ hụi ngay từ đầu lập hụi với ý định gian dối để lừa người khác góp tiền nhằm chiếm đoạt thì bị xem là tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản theo Điều 174 Bộ luật Hình sự.
– Chủ hụi bằng thủ đoạn gian dối chiếm đoạt tài sản của người khác trị giá từ 2.000.000 đồng đến dưới 50.000.000 đồng thì bị phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm hoặc phạt tù từ 06 tháng đến 03 năm.
– Trường hợp chủ hụi chiếm đoạt tài sản trị giá từ 50.000.000 đồng đến dưới 200.000.000 đồng có thể bị phạt tù từ 02 năm đến 07 năm
– Trường hợp chủ hụi chiếm đoạt tài sản trị giá từ 200.000.000 đồng đến dưới 500.000.000 đồng có thể bị phạt tù từ 07 đến 15 năm.
– Trường hợp chủ hụi chiếm đoạt tài sản trị giá 500.000.000 đồng trở lên thì bị phạt tù từ 12 năm đến 20 năm hoặc tù chung thân.
Nhìn chung, cả hai tội danh này đều có mức phạt tù cao, có thể lên đến 20 năm hoặc tù chung thân nếu số tiền chiếm đoạt lớn. Ngoài ra, người phạm tội còn có thể bị buộc bồi thường toàn bộ số tiền cho các thành viên hụi và bị cấm hành nghề hoặc đảm nhiệm chức vụ nhất định trong thời gian theo quyết định của tòa án
Như vậy, tùy vào số tiền mà chủ hụi giật và hành vi của chiếm đoạt tài sản mà thẩm phán sẽ đưa ra phán quyết chủ hụi có thể sẽ chịu trách nhiệm hình sự tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản hoặc tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản. Do đó, trường hợp bị giật hụi có thể trình báo với cơ quan công an nơi người chủ hụi cư trú cuối cùng để được xác minh, giải quyết theo thẩm quyền.
Trên đây là toàn bộ những nội dung và các vấn đề có liên quan đến việc chủ hụi bỏ trốn thì có bị truy cứu trách nhiệm hình sự không? Trường hợp có bất kỳ thắc mắc nào, vui lòng liên hệ theo thông tin bên dưới, chúng tôi sẵn sàng hỗ trợ, giải đáp mọi thắc mắc về pháp lý của bạn dưới mọi hình thức.
CÔNG TY LUẬT TNHH DƯƠNG GIA - CHI NHÁNH ĐÀ NẴNG
Địa chỉ: 141 Diệp Minh Châu, phường Hòa Xuân, thành phố Đà Nẵng
Điện thoại: 0931548999; 02367300899
