Hộ kinh doanh là một loại hình kinh doanh phổ biến ở Việt Nam, đặc biệt phù hợp với mô hình kinh doanh nhỏ lẻ, đơn giản, ít vốn và không cần tổ chức bộ máy quản lý phức tạp. Tuy nhiên, khi quy mô hoạt động mở rộng, nhu cầu hợp pháp hóa tổ chức, tăng uy tín, thu hút đầu tư và tiếp cận các ưu đãi doanh nghiệp tăng cao, việc chuyển đổi từ Hộ kinh doanh sang Công ty trở thành bước phát triển tất yếu. Bài viết này sẽ phân tích cụ thể căn cứ pháp lý, thủ tục thực hiện, ưu điểm và các lưu ý pháp lý quan trọng khi chuyển đổi từ Hộ kinh doanh thành Công ty.
Căn cứ pháp lý:
- Luật Doanh nghiệp năm 2020;
- Nghị định 01/2021/NĐ-CP ngày 04/01/2021 của Chính phủ về đăng ký doanh nghiệp;
- Thông tư 01/2021/TT-BKHĐT hướng dẫn về đăng ký doanh nghiệp;
1. Điều kiện chuyển đổi hộ kinh doanh thành công ty
Hiện nay, pháp luật không bắt buộc HKD phải giải thể để thành lập doanh nghiệp mới, mà cho phép chuyển đổi trực tiếp theo quy trình sau:
- Chuyển hộ kinh doanh thành Công ty trách nhiệm hữu hạn (TNHH) một thành viên nếu chỉ có một người đứng tên đăng ký;
- Chuyển thành Công ty TNHH hai thành viên trở lên hoặc Công ty cổ phần nếu có nhiều cá nhân góp vốn cùng thành lập.
Để chuyển Hộ kinh doanh thành Công ty phải đáp ứng các điều kiện như sau:
- Hộ kinh doanh đang hoạt động hợp pháp và có giấy chứng nhận đăng ký Hộ kinh doanh;
- Có đầy đủ hồ sơ, sổ sách kế toán, hóa đơn, chứng từ chứng minh hoạt động kinh doanh;
- Không vi phạm các quy định cấm hoạt động hoặc đang trong quá trình xử lý vi phạm pháp luật nghiêm trọng;
- Phải thực hiện thanh toán các nghĩa vụ thuế trước khi hoàn tất chuyển đổi;
- Cam kết tiếp tục sử dụng toàn bộ lao động, tài sản, mã số thuế, hóa đơn còn giá trị sử dụng (nếu có), phù hợp theo quy định tại Điều 42 Luật Doanh nghiệp 2020.
2. Trình tự, thủ tục chuyển Hộ kinh doanh thành Công ty
Bước 1: Chuẩn bị hồ sơ đăng ký chuyển đổi
Thành phần hồ sơ chuyển đổi từ Hộ kinh doanh thành công ty bao gồm:
- Giấy đề nghị đăng ký doanh nghiệp (theo mẫu quy định);
- Điều lệ công ty dự kiến thành lập;
- Danh sách thành viên (đối với công ty TNHH hai thành viên trở lên) hoặc danh sách cổ đông sáng lập (đối với công ty cổ phần);
- Bản sao chứng minh nhân dân/căn cước công dân/hộ chiếu còn hiệu lực của các thành viên;
- Văn bản cam kết sử dụng liên tục mã số thuế, hóa đơn, tài sản và lao động từ hộ kinh doanh;
- Bản sao Giấy chứng nhận đăng ký hộ kinh doanh;
- Giấy tờ chứng minh trụ sở công ty (hợp đồng thuê nhà, giấy chứng nhận quyền sử dụng đất…);
- Biên bản họp và quyết định của chủ hộ kinh doanh về việc chuyển đổi (nếu có);
- Giấy ủy quyền cho người nộp hồ sơ (nếu không phải người đại diện theo pháp luật đi nộp).
Bước 2: Nộp hồ sơ tại Phòng Đăng ký kinh doanh – Sở Tài chính
- Hồ sơ được nộp trực tiếp hoặc thông qua cổng thông tin quốc gia về đăng ký doanh nghiệp: dangkykinhdoanh.gov.vn
- Trong vòng 03 ngày làm việc, nếu hồ sơ hợp lệ, Sở Tài chính sẽ cấp Giấy chứng nhận đăng ký doanh nghiệp;
- Nếu hồ sơ có sai sót, cơ quan đăng ký sẽ thông báo để sửa đổi, bổ sung.
Bước 3: Khắc dấu và thông báo mẫu dấu
- Sau khi có Giấy chứng nhận đăng ký doanh nghiệp, doanh nghiệp tiến hành khắc dấu tròn pháp nhân;
- Tự thực hiện hoặc đăng ký công khai mẫu dấu trên cổng thông tin điện tử.
Bước 4: Thực hiện thủ tục thuế
- Thông báo thay đổi với Chi cục Thuế nơi đăng ký kinh doanh;
- Đăng ký tài khoản ngân hàng và thông báo với cơ quan thuế;
- Lập và phát hành hóa đơn điện tử mới dưới tên doanh nghiệp;
- Thực hiện việc chuyển đổi mã số thuế từ hộ kinh doanh sang công ty.
3. Các lợi ích khi chuyển đổi thành Công ty
Việc chuyển đổi từ Hộ kinh doanh sang mô hình Công ty, đặc biệt là Công ty TNHH hoặc Công ty cổ phần, mang lại nhiều lợi ích thiết thực cả về pháp lý, kinh tế lẫn khả năng phát triển lâu dài. Dưới đây là những lợi ích tiêu biểu mà chủ thể kinh doanh có thể đạt được khi thực hiện chuyển đổi đúng theo quy định.
Thứ nhất, công ty có tư cách pháp nhân độc lập, điều mà hộ kinh doanh không có. Việc có tư cách pháp nhân giúp công ty dễ dàng ký kết các hợp đồng có giá trị lớn, được công nhận là chủ thể pháp lý trong các giao dịch kinh tế, tài chính, dân sự. Đồng thời, công ty có thể chịu trách nhiệm độc lập với tài sản góp vốn, giúp giảm thiểu rủi ro cá nhân của người sáng lập trong các vấn đề phát sinh trách nhiệm pháp lý hoặc nghĩa vụ tài chính.
Thứ hai, công ty có khả năng mở rộng quy mô hoạt động nhờ vào việc có thể huy động vốn từ nhiều chủ thể. Đối với công ty TNHH hai thành viên trở lên hoặc công ty cổ phần, việc góp vốn, phát hành cổ phần là những cơ chế hiệu quả để thu hút đầu tư, tăng nguồn lực tài chính, phục vụ cho việc mở rộng kinh doanh, mở chi nhánh, phát triển thị trường trong và ngoài nước.
Thứ ba, việc chuyển đổi thành công ty tạo điều kiện để doanh nghiệp tiếp cận các cơ hội kinh doanh lớn hơn. Cụ thể, công ty có thể tham gia đấu thầu các gói thầu công, dự án lớn, ký hợp đồng xuất nhập khẩu, hợp tác với các tập đoàn, tổ chức trong và ngoài nước – điều mà hộ kinh doanh thường bị hạn chế vì thiếu tư cách pháp nhân và độ tin cậy về mặt tổ chức.
Thứ tư, công ty sẽ áp dụng chế độ kế toán, tài chính theo quy định rõ ràng hơn, từ đó tạo điều kiện cho việc minh bạch hóa sổ sách kế toán, quản lý tài chính và kiểm soát chi phí. Điều này không chỉ giúp doanh nghiệp quản trị hiệu quả hơn, mà còn nâng cao uy tín với ngân hàng, nhà đầu tư, đối tác kinh doanh.
Thứ năm, các doanh nghiệp sau chuyển đổi được tiếp cận chính sách hỗ trợ của Nhà nước. Hiện nay, Chính phủ có nhiều chính sách ưu đãi, hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa như: tiếp cận vốn vay ưu đãi, hỗ trợ chi phí đào tạo lao động, tham gia chương trình xúc tiến thương mại, nâng cao năng lực chuyển đổi số… Những hỗ trợ này tạo nền tảng thuận lợi để doanh nghiệp phát triển bền vững trong môi trường cạnh tranh.
Cuối cùng, việc hoạt động dưới hình thức công ty giúp doanh nghiệp chuyên nghiệp hóa mô hình tổ chức, xây dựng được đội ngũ quản lý, nhân sự rõ ràng, hệ thống nội bộ bài bản. Đây là yếu tố quan trọng giúp nâng cao hiệu suất làm việc, tạo dựng văn hóa doanh nghiệp và từng bước xây dựng thương hiệu vững mạnh trên thị trường.