Trong bối cảnh tội phạm ma túy ngày càng diễn biến phức tạp, tinh vi và có xu hướng gia tăng tại nhiều địa phương, công tác phòng, chống ma túy đã trở thành một trong những nhiệm vụ trọng tâm của cả hệ thống chính trị và các cơ quan bảo vệ pháp luật. Trong số các hành vi liên quan đến ma túy, việc trồng cây chứa chất ma túy như cây thuốc phiện, cây coca, cây cần sa… là một vấn đề đáng lưu tâm, nhưng trên thực tế vẫn còn bị nhiều người xem nhẹ hoặc hiểu chưa đúng. Theo quy định của pháp luật Việt Nam, các loại cây này bị nghiêm cấm trồng, sản xuất hoặc lưu giữ dưới mọi hình thức, trừ trường hợp đặc biệt được cơ quan có thẩm quyền cho phép vì mục đích nghiên cứu, y học hoặc quốc phòng.
Tuy nhiên, không ít trường hợp cá nhân, hộ gia đình vẫn vi phạm do thiếu hiểu biết pháp luật hoặc vì lợi ích kinh tế trước mắt, dẫn đến hậu quả pháp lý nghiêm trọng. Bài viết dưới đây sẽ phân tích cụ thể các quy định pháp lý hiện hành liên quan đến tội “Trồng cây thuốc phiện, cây coca, cây cần sa hoặc các loại cây khác có chứa chất ma túy” theo quy định của Bộ luật Hình sự Việt Nam.
Căn cứ pháp lý
Bộ luật Hình sự 2015, sửa đổi bổ sung 2017
Nghị định 144/2021/NĐ-CP quy định về xử phạt hành chính hành vi vi phạm các quy định về phòng, chống và kiểm soát ma túy
1. Khái niệm
Tội trồng cây thuốc phiện, cây côca, cây cần sa hoặc các loại cây khác có chứa chất ma túy là hành vi cố ý trồng, chăm sóc hoặc duy trì việc sinh trưởng của một trong các loại cây có chứa chất ma túy bị pháp luật cấm, mà không được cơ quan có thẩm quyền cho phép, nhằm bất kỳ mục đích nào.
Chất ma túy là chất gây nghiện, chất hướng thần được quy định trong danh mục chất ma túy do Chính phủ ban hành. (căn cứ khoản 1 điều 2 luật phòng, chống ma túy)
Cây có chứa chất ma túy là cây thuốc phiện, cây côca, cây cần sa và các loại cây khác có chứa chất ma túy do Chính phủ quy định. (căn cứ khoản 6 điều 2 luật phòng, chống ma túy)
2. Cấu thành tội phạm
– Chủ Thể:
Chủ thể của tội phạm có thể là cá nhân thực hiện tội phạm một mình nhưng cũng có thể là nhiều người cùng thực hiện tội phạm và là người từ đủ 16 tuổi trở lên có đầy đủ năng lực trách nhiệm hình sự.
– Khách thể:
Mặt khách thể của tội trồng cây thuốc phiện, cây côca, cây cần sa hoặc các loại cây khác có chứa chất ma túy là hành vi xâm phạm đến chính sách quản lý của Nhà nước trong lĩnh vực kiểm soát ma túy.
Cây thuốc phiện (Papaver Somniferum L.): Còn gọi là cây anh túc, có nguồn gốc từ vùng Địa Trung Hải và hiện vẫn được trồng trái phép ở một số vùng núi phía Bắc Việt Nam như Sơn La, Điện Biên, Lai Châu, Hà Giang… Toàn thân cây có nhựa chứa Morphin, là chất gây nghiện mạnh. Nhựa khô của quả thuốc phiện chính là thuốc phiện sống, sau khi tinh chế có thể điều chế ra heroin. Người sử dụng sẽ có cảm giác khoái lạc nhất thời nhưng gây nghiện nặng, dẫn đến các rối loạn thần kinh, suy kiệt cơ thể, hoại tử ý chí, và nhiều bệnh lý nghiêm trọng.
Cây côca (Erythroxylon coca): Là cây bụi hoặc thân gỗ nhỏ mọc ở vùng Nam Mỹ. Lá cây chứa alkaloid cocain, có thể nhai trực tiếp hoặc chiết xuất để điều chế cocain hydrochloride. Cocain là chất kích thích hệ thần kinh trung ương cực mạnh. Người sử dụng dễ rơi vào trạng thái ảo giác, hoang tưởng, mất kiểm soát hành vi và bị nghiện nặng.
Cây cần sa (Cannabis Sativa L.): Còn gọi là bồ đà, gai mèo, đại ma, thường mọc ở vùng khí hậu nhiệt đới, có mặt tại nhiều nước Nam Mỹ, châu Phi, châu Á. Lá, hoa và nhựa cây có chứa chất THC (Tetrahydrocannabinol) – thành phần gây hưng phấn thần kinh, ảo giác và lệ thuộc tâm thần nếu sử dụng kéo dài.
Ngoài các loại cây phổ biến kể trên, vẫn còn một số loại cây khác chứa chất gây nghiện quy định trong Nghị định số 73/2018/NĐ-CP, ngày 15 tháng 5 năm 2018 của Chính phủ ban hành quy định các danh mục chất ma túy và tiền chất.
– mặt khách quan:
Hành vi thuộc mặt khách quan của tội phạm là hành vi trồng cây thuốc phiện, cây cô ca, cây cần sa hoặc các loại cây khác có chứa chất ma túy và phải thỏa mãn một trong những điều kiện:
Đã được giáo dục 02 lần và đã được tạo điều kiện ổn định cuộc sống;
Đã bị xử phạt vi phạm hành chính về hành vi này hoặc đã bị kết án về tội này, chưa được xóa án tích mà còn vi phạm;
Với số lượng từ 500 cây đến dưới 3.000 cây.
Mặt khách quan của tội phạm thể hiện ở hành vi trồng cây thuốc phiện, cây côca, cây cần sa hoặc các loại cây khác có chứa chất ma tuý như chuẩn bị cây giống, làm đất, gieo trồng, bón phân, vun xới, thu hoạch sản phẩm của các loại cây có chứa chất ma tuý. Địa điểm trồng có thể ở rừng, vườn, đồi… Việc trồng cây thuốc phiện đã được tồn tại quen lâu đối của số ít đồng bào dân tộc ít người ở một số vùng cao của nước ta và đã có thời kỳ là nguồn sống chính của một bộ phận nhân dân. Vì vậy, quan điểm của Nhà nước ta là lấy giáo dục làm chính và chỉ truy cứu trách nhiệm hình sự khi người vi phạm đã được giáo dục nhiều lần, được tạo điều kiện để ổn định cuộc sống và đã bị xử phạt hành chính nhưng vẫn tiếp tục trồng các loại cây này.
Giáo dục 02 lần trở lên là người trồng cây thuốc phiện, cây côca, cây cần sa hoặc các loại khác có chứa chất ma tuý đã được cơ quan nhà nước, tổ chức, người có trách nhiệm ở địa phương từ 02 lần trở lên vận động, thuyết phục, nhắc nhở về việc không được trồng các loại cây này hoặc phổ biến đường lối, chính sách, quy định của pháp luật về cấm trồng cây có chứa chất ma tuý. Các biện pháp giáo dục này phải được thể hiện bằng biên bản… Chỉ coi là “đã được giáo dục 02 lần” nếu việc giáo dục được thực hiện trước khi bị xử phạt hành chính.
Được tạo điều kiện để ổn định cuộc sống là đã được hỗ trợ về tiền vốn, kỹ thuật để sản xuất, hỗ trợ giống cây trồng, vật nuôi hoặc đã được hướng dẫn về kỹ thuật chăn nuôi, trồng trọt cây ăn quả, cây công nghiệp, cây lương thực… để thay thế các loại cây chứa chất ma tuý.
Tình tiết “đã bị xử phạt vi phạm hành chính mà còn vi phạm” là trước đó đã có hành vi trồng cây thuốc phiện, cây côca, cây cần sa hoặc các loại cây khác có chứa chất ma tuý và bị xử phạt cảnh cáo hoặc phạt tiền theo quy định của pháp luật về xử phạt vi phạm hành chính, nhưng sau đó lại vi phạm lại (chưa hết thời hạn 01 năm kể từ ngày thi hành xong quyết định), mà lại tiếp tục có hành vi trồng cây có chứa chất ma tuý và bị phát hiện.
Với số lượng từ 500 cây đến dưới 3.000 cây, phải được lập biên bản đếm số lượng cây tại nơi trồng cây thuốc phiện, cây côca, cây cần sa hoặc các loại cây khác có chứa chất ma tuý.
Hậu quả của hành vi trồng cây thuốc phiện, cây côca, cây cần sa hoặc các cây khác có chứa chất ma tuý gây ra là những thiệt hại vật chất và phi vật chất cho xã hội, nhưng chủ yếu là những thiệt hại phi vật chất như: làm cho chính sách xoá bỏ việc trồng cây thuốc phiện, cây côca, cây cần sa hoặc các cây khác có chứa chất ma tuý của Nhà nước không thực hiện được hoặc làm cho tình trạng tái trồng cây thuốc phiện hoặc các cây khác có chứa chất ma tuý đã được xóa bỏ. Những thiệt hại về vật chất cũng có thể xảy ra nhưng là những thiệt hại gián tiếp như gây thiệt hại đến ngân sách dành cho việc xoá bỏ việc trồng cây thuốc phiện, cây cô ca, cây cần sa hoặc các cây khác có chứa chất ma tuý.
Hậu quả của hành vi trồng cây thuốc phiện, cây cô ca, cây cần sa hoặc các cây khác có chứa chất ma tuý không phải là dấu hiệu bắt buộc của cấu thành tội phạm. Hậu quả có xảy ra hay không, không có ý nghĩa định tội mà nó chỉ có ý nghĩa trong việc quyết định hình phạt.
– chủ quan:
Người phạm tội thực hiện hành vi trồng cây thuốc phiện, cây côca, cây cần sa hoặc các cây khác có chứa chất ma tuý là do cố ý, chỉ có thể là lỗi cố ý trực tiếp. Tức là người phạm tội nhận thức rõ hành vi của mình bị pháp luật cấm, thấy trước được tác hại của hành vi trồng cây thuốc phiện, cây côca, cây cần sa hoặc các cây khác có chứa chất ma tuý mặc dù đã được giáo dục nhiều lần, đã được tạo điều kiện để ổn định cuộc sống; đã bị xử phạt hành chính nhưng vẫn cố tình vi phạm hoặc cố tình trồng số lượng lớn cây thuốc phiện, cây cần sa, cây côca.hoặc các cây khác có chứa chất ma tuý.
3. Chế tài xử phạt đối với hành vi trồng cây thuốc phiện, cây coca, cây cần sa hoặc các loại cây khác có chứa chất ma túy
3.1. Xử lí hành chính
Căn cứ khoản 2, khoản Điều 23 Nghị định 144/2021/NĐ-CP quy định về xử phạt hành chính hành vi vi phạm các quy định về phòng, chống và kiểm soát ma túy như sau:
“Điều 23. Vi phạm các quy định về phòng, chống và kiểm soát ma túy
…
2 Phạt tiền từ 2.000.000 đồng đến 5.000.000 đồng đối với một trong những hành vi sau đây
a) Tàng trữ, vận chuyển trái phép hoặc chiếm đoạt chất ma túy nhưng không bị truy cứu trách nhiệm hình sự;
b) Tàng trữ, vận chuyển, mua bán hoặc chiếm đoạt tiền chất dùng vào việc sản xuất trái phép chất ma túy;
c) Sản xuất, tàng trữ, vận chuyển hoặc mua, bán phương tiện, dụng cụ dùng vào việc sản xuất hoặc sử dụng trái phép chất ma túy.
3 Phạt tiền từ 5.000.000 đồng đến 10.000.000 đồng đối với hành vi trồng các loại cây thuốc phiện, cây cần sa, cây coca, cây khát và các loại cây khác có chứa chất ma túy…”
Ngoài ra,theo pháp luật quy định tại khoản 8 Điều 23 Nghị định 144/2021/NĐ-CP quy định về Hình thức xử phạt bổ sung xử phạt hành chính về hành vi vi phạm các quy định về phòng, chống và kiểm soát ma túy như sau:
Hình thức xử phạt bổ sung:
a) Tịch thu tang vật, phương tiện vi phạm hành chính đối với hành vi quy định tại các khoản 1, 2, 3, 4, 5, 6 và 7 Điều này;
b) Tước quyền sử dụng Giấy phép, Chứng chỉ hành nghề, giấy chứng nhận đủ điều kiện về an ninh trật tự từ 06 tháng đến 12 tháng đối với hành vi quy định tại điểm a khoản 4 và khoản 6 Điều này;
c) Đình chỉ hoạt động từ 03 tháng đến 06 tháng đối với hành vi quy định tại các điểm b và g khoản 5 Điều này;
d) Trục xuất người nước ngoài có hành vi vi phạm hành chính quy định tại các khoản 1, 2, 3, 4, 5, 6 và 7 Điều này…”
3.2. Xử lí hình sự
Căn cứ theo điều 247 bộ luật hình sự 2015 sửa đổi bổ xung 2017 quy định về Tội trồng cây thuốc phiện, cây côca, cây cần sa hoặc các loại cây khác có chứa chất ma túy
1 Người nào trồng cây thuốc phiện, cây côca, cây cần sa hoặc các loại cây khác có chứa chất ma túy do Chính phủ quy định thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 06 tháng đến 03 năm:
a) Đã được giáo dục 02 lần và đã được tạo điều kiện ổn định cuộc sống;
b) Đã bị xử phạt vi phạm hành chính về hành vi này hoặc đã bị kết án về tội này, chưa được xóa án tích mà còn vi phạm;
c) Với số lượng từ 500 cây đến dưới 3.000 cây.
2 Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 03 năm đến 07 năm:
a) Có tổ chức;
b) Với số lượng 3.000 cây trở lên;
c) Tái phạm nguy hiểm.
3 Người phạm tội còn có thể bị phạt tiền từ 5.000.000 đồng đến 50.000.000 đồng.
4 Người nào phạm tội thuộc khoản 1 Điều này, nhưng đã tự nguyện phá bỏ, giao nộp cho cơ quan chức năng có thẩm quyền trước khi thu hoạch, thì có thể được miễn trách nhiệm hình sự.
Tội trồng cây thuốc phiện, cây côca, cây cần sa hoặc các loại cây khác có chứa chất ma túy là hành vi nguy hiểm cho xã hội, không chỉ đe dọa đến sức khỏe cộng đồng mà còn làm suy yếu an ninh trật tự và phá hoại chính sách kiểm soát ma túy của Nhà nước. Pháp luật Việt Nam đã có những quy định rõ ràng, chặt chẽ cả về xử lý hành chính lẫn hình sự đối với hành vi này nhằm răn đe, phòng ngừa và xử lý nghiêm minh các vi phạm. Tuy nhiên, để công tác đấu tranh phòng, chống tội phạm ma túy thực sự hiệu quả, ngoài sự vào cuộc của lực lượng chức năng, còn cần sự nâng cao nhận thức pháp luật trong cộng đồng, nhất là ở những khu vực vùng sâu, vùng xa – nơi tình trạng tái trồng cây ma túy vẫn còn tiềm ẩn. Mỗi người dân cần hiểu rõ rằng, vì lợi ích trước mắt mà bất chấp pháp luật không chỉ gây hại cho bản thân mà còn kéo theo nhiều hệ lụy cho gia đình và xã hội. Việc tuyên truyền pháp luật kết hợp với chính sách hỗ trợ sinh kế bền vững chính là con đường đúng đắn để từng bước xóa bỏ triệt để vấn nạn trồng cây chứa chất ma túy ở nước ta.
Trên đây là nội dung bài viết của Luật Dương Gia về “Tội trồng cây thuốc phiện, cây côca, cây cần sa hoặc các loại cây khác có chứa chất ma túy” Nếu có bất kì khó khăn hay vướng mắc gì trong quá trình tham khảo và áp dụng quy định trên, hãy liên hệ với chúng tôi theo số Hotline 0931548999 để được tư vấn và hỗ trợ sớm nhất.
CÔNG TY LUẬT TNHH DƯƠNG GIA - CHI NHÁNH ĐÀ NẴNG
Địa chỉ: 141 Diệp Minh Châu, phường Hòa Xuân, thành phố Đà Nẵng
Điện thoại: 0931548999; 02367300899
